Εγωισμός vs. Αξιοπρέπειας

Δύο λέξεις για τις οποίες συχνά συγχίζουμε την έννοια, νομίζοντας ότι έχουν πανομοιότυπες σημασίες. Εγωισμός και αξιοπρέπεια· αλληλένδετες λέξεις και σημασία. Αλληλένδετες αλλά σίγουρα όχι πανομοιότυπες.

Αλληλένδετες γιατι η μία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την άλλη, είναι απλά αδύνατο – ή έστω, επηρεάζουν η μία την άλλη. Ο εγωισμός, ούτως ή άλλως, βρίσκεται στη φύση του ανθρώπου, ο καθένας μας τον κουβαλά μέσα του, μεγάλο ή μικρό, κατά περίσταση και μη. Η αξιοπρέπεια πάλι, κάποιοι θα μπορούσαν να πουν οτι εξαρτάται από τον άνθρωπο· εγώ θα ήθελα να πιστεύω ότι υπάρχει μέσα σε όλους, σαν αξία, απλά κάποτε ίσως να μένει ανεκμετάλλευτη ή να νικάει ο εγωισμός σε κάποιες περιπτώσεις· ή μήπως υπάρχει κι απλά την επικαλύπτει ο εγωισμός; Μπράβο μου πάντως, κατάφερα και συγχίστηκα μονάχος μου από τώρα...

 

Αλληλένδετες και αλληλοεξαρτώμενες λέξεις, έννοιες, ιδεολογίες, ιδανικά... Ναι, ακόμη και ο εγωισμός είναι ιδανικό, κι όχι μόνο η αξιοπρέπεια. Επειδή στην τελική, αυτό που χωρίζει τον εγωισμό και την αξιοπρέπεια, δεν είναι κάτι άλλο παρά μία πολύ λεπτή γραμμή. Το να είναι εγωιστής κάποιος δε σημαίνει οτι δεν έχει αξιοπρέπεια, ούτε το αντίθετο. Υπάρχουν και τα δύο (ή τουλάχιστον, μπορούν να υπάρξουν και τα δύο), μόνο που κάποτε νομίζουμε ότι το ένα ορίζει το άλλο. Ίσως να ισχύει αυτό ως ένα σημείο, αλλά υπάρχουν σίγουρα διαφορές.

Θα μπορούσα να χαρακτηρίσω καλύτερα τη σχέση τους ως σχέση συγκοινωνούντων δοχείων. Το βέλτιστο θα ήτανε να υπάρχουν και τα δύο σε μια ισορροπία, σε ίσες ποσότητες στα δοχεία. Λίγος εγωισμός μαζί με άντε λίγη περισσότερη αξιοπρέπεια, θα ήτανε ο τέλειος συνδυασμός. Έλα όμως που αυτό δύσκολα το επιτυγχάνει κανείς...

Το σκέφτομαι και το ξανασκέφτομαι. Νομίζω εν τέλει ότι η διαχωριστική γραμμή που χωρίζει τον εγωισμό από την αξιοπρέπεια, είναι απλά μια θολή γραμμή και σίγουρα όχι ευθεία – ζιγκ ζαγκ πηγαίνει. Λάθος τα σκέφτομαι; Αλήθεια τώρα, σε ποιές περιπτώσεις συγχίζουμε τις δύο αυτές έννοιες;

Μια περίπτωση που είναι καθαρή στο μυαλό μου είναι όταν “κυνηγάς” αισθήματα· όταν ρίχνεις τον εγωισμό σου, ακούγοντας την καρδιά κι όχι τη λογική. Δεν είναι σ’αυτήν την περίπτωση άλλωστε, όπου κάποιοι σου λένε «Μη χάνεις την αξιοπρέπεια σου, κυνηγώντας αυτό που νιώθεις μ’αυτόν τον τρόπο»; Κάπως έτσι, έστω. Διότι για να κυνηγήσεις τα αισθήματα, επιβάλλονται κάποιες θυσίες και κάποτε οι τρόποι που χρησιμοποιούνται δεν φαίνονται να “τιμάνε” το πρόσωπο που τα νιώθει. Αλλα τι χάνεις στην τελική; Την αξιοπρέπεια σου ή τον εγωισμό σου; Τον εγωισμό πιστεύω, διατηρώντας την αξιοπρέπεια και με το παραπάνω, συγκοινωνούντα δοχεία μια φάση, το είπαμε. Αυτή η θυσία σίγουρα απαιτείται σε τέτοιου είδους καταστάσεις, θυσιάζεται ο εγωισμός στο βωμό της αγάπης (ναι, είμαι ρομαντικός). Διότι μόνο οταν δεν υπάρχει εγωισμός (τουλάχιστον όχι σε μεγάλο βαθμό, γιατι σε μικρό πάντα υπάρχει) μπορεί κανείς να νιώσει πλήρως την αξία της αγάπης και το τι προσφέρει αυτή.

Κι άντε θυσιάστηκε ο εγωισμός. Και μετά; Η αξιοπρέπεια γιατι να μπλεχτεί ευθύς εξαρχής στην κουβέντα αυτή; Πού κόλλαγε; Αφου η αξιοπρέπεια δεν έχει να κάνει τίποτα με τον εγωισμό, τουλάχιστον όσο αφορά τη σημασία της. Αξιοπρεπής είναι αυτός που συμπεριφέρεται σωστά και σαν κύριος (και τα αντίστοιχα σε γένους θηλυκού) προς τους άλλους, σε όλες τις περιστάσεις, με ηθική και ευγένεια θα τολμήσω να πω, κι ένα σωρό άλλα, που ίσως να είναι κι υποκειμενικά και εξαρτώμενα από την κάθε κατάσταση. Γιατι μπλέχτηκε στην προηγούμενη κατάσταση, με τα αισθήματα, και έγινε ένα με τον εγωισμό;

Γιατι να θεωρείται ως χάσιμο της αξιοπρέπειας σου  το να ρίχνεις τον εγωισμό σου (εαν φυσικά δεν πρόκειται για τέτοια περίπτωση, διότι υπάρχουν περιπτώσεις που πάει περίπατο και η αξιοπρέπεια – όλα είναι υποκειμενικά); Προσωπικά, θεωρώ το αντίθετο... Σε ειδικές περιπτώσεις, αυτές της αγάπης, χάνεται και επιβάλλεται να χαθεί ο εγωισμός – η αξιοπρέπεια φαινομενικά συνδέεται με τον εγωισμό, αλλά σ’αυτήν την περίπτωση για μένα δεν έχει καμία, μα καμία σχέση μαζί του. Αυτή, εάν φυσικά προυπήρχε, θα υπάρχει και τώρα.

Ξεκίνησα με την υπόθεση ότι είναι αλληλένδετες έννοιες, ο εγωισμός και η αξιοπρέπεια. Μάλλον έχω φτάσει σε άτοπο... Ή μήπως όχι; Στο τέλος, απλά ίσως να πρόκειται για μια μάχη επιβολής του εγωισμού. Μια μάχη εγωισμού vs. αξιοπρέπειας, όπου εάν χάσει ο εγωισμός, η κοινωνική άποψη είναι ότι δεν υπάρχει αξιοπρέπεια (άτιμη κοινωνία, πάλι μπλέκεσαι μες στα πόδια μας).

Μπράβο μου και πάλι, έχω συγχίσει τον ίδιο τον εαυτό μου... Το σίγουρο είναι ότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, κι ότι όλα όσα μπορούν να ειπωθούν γι’αυτή τη μάχη, είναι υποκειμενικά και εναπόκεινται στον παρατηρητή της μάχης, ο οποίος είναι ο κάθε άνθρωπος μέσα στον οποίο μαίνεται αυτή η μάχη...

Τα λεφτά μου τα βάζω στο να χάσει ο εγωισμός· αυτό είναι το σημαντικό.